Khái niệm biến, hằng và minh họa với C++

1. Biến là gì? Cách khai báo biến trong C++

Biến (variable) đại diện cho vùng nhớ lưu trữ dữ liệu (trên RAM) của chương trình. Biến chứa giá trị nhập vào, giá trị của một biểu thức, giá trị tính toán hoặc xử lý trong chương trình. Biến được nhận dạng thông qua tên biến và kiểu dữ liệu.

Biến được sử dụng như thế nào?

Biến cần được khai báo trước khi dùng (đọc/ghi giá trị). Chương trình tự động cấp phát vùng nhớ khi một biến được khai báo.

Cú pháp khai báo biến:

<Kiểu dữ liệu> <Tên biến>;

hoặc

<Kiểu dữ liệu> <Tên biến 1>, <Tên biến 2>, …;

//Khai bao bien x chua gia tri so nguyen (integer)
int x;
//Khai bao hai bien so thuc (float)
float fpBanKinh, fpDienTich;
//Khai bao bien a chua ky tu (character)
char a;

Ví dụ khai báo các biến

Khi khai báo biến cần xác định:

• • Biến lưu trữ dữ liệu gì -> xác định kiểu của biến
  • Ý nghĩa của biến -> xác định tên sẽ đặt cho biến

Ví dụ khi giải phương trình bậc 2: ax² + bx + c = 0:

• • Lưu trữ hệ số: Kiểu float hoặc double, tại sao? Tên biến a, b, c, tại sao?
  • Lưu trữ delta: Kiểu float hoặc double, tại sao? Tên biến delta?
  • Lưu trữ nghiệm: Kiểu float hoặc double, tại sao? Tên biến x1, x2, s1, s2, so1, so2,…tại sao?

Quy tắc đặt tên biến

• • Không được trùng tên với từ khoá
  • Ký tự đầu: Một chữ (a, A, b, B, …) hay gạch dưới “_”
  • Không có ký hiệu đặc biệt nào khác: !,@,#,$,%,^,&,*,(,),…
  • Các ký tự tiếp theo: chữ, số, gạch dưới và không có khoảng trắng

Khởi tạo giá trị cho biến

Các biến có thể được khởi tạo một giá trị khi khai báo hoặc gán giá trị sau khi khai báo. Giá trị các biến cũng có thể thay đổi. Các giá trị được lưu trong vùng nhớ của biến.

int Tong = 0; //Khai bao va khoi tao
int Tich;
Tich = 1; //Khoi tao sau khai báo
Tich = 5+Tong;//Gia tri cua bien co the thay doi

2. Giá trị khởi tạo mặc định của biến

Khi khai báo mà không khởi tạo giá trị cho biến, biến sẽ nhận các giá trị mặc định được quy định bởi một số ít trình biên dịch C/C++.

– Các biến số được khởi tạo giá trị mặc định là 0, 0.0 hoặc 0.0000000000.

– Các biến ký tự có giá trị khởi tạo là null ('\0')

– Các biến boolean có trị khởi khởi tạo là false (0).

Lưu ý:

Không phải trình biên dịch C/C++ nào cũng chấp nhận không khởi tạo giá trị.

Một số trình biên dịch sẽ báo lỗi hoặc gán giá trị rác cho biến, dẫn đến kết quả chương trình sai nghiêm trọng. Tốt nhất bạn nên khởi tạo giá trị cho biến trước khi sử dụng.

3. Tầm vực của biến

Còn gọi là phạm vi hay scope của biến. Tầm vực của biến là vùng chương trình mà một biến tồn tại và sử dụng được.

Các loại phạm vi của biến

– Toàn cục (global): bên ngoài tất cả các hàm, được sử dụng trong toàn chương trình.

– Cục bộ (local): chỉ sử dụng bên trong hàm.

• • Thân hàm: từ dấu { đến dấu } của thân hàm
  • Hoặc các khối con (từ dấu { đến dấu } của khối)

4. Hằng (constant) là gì?

Vùng nhớ có khả năng thay đổi hoặc không cho thay đổi dữ liệu. Các vùng nhớ mà giá trị dữ liệu có thể thay đổi được gọi là các biến.

Các vùng nhớ mà giá trị dữ liệu được khởi tạo một lần và không bao giờ thay đổi được gọi là các hằng số. Chúng thường được định nghĩa trong vùng toàn cục và được đặt trước bởi từ khóa const hoặc thông qua cú pháp #define.

Cú pháp khai báo hằng:

#define <Tên hằng>  <Giá trị>

const <Kiểu dữ liệu> <Tên hằng> = <Giá trị>;

Ví dụ, có thể khai báo hằng PI như sau:

const float PI = 3.14;
//hoặc
#define PI 3.14

Một số ví dụ khai báo hằng khác:

//Kiểu ký tự
const char ca = 'a';
const char cA = 'A';
//Kiểu chuỗi
const char c1[] = "LAP TRINH C/C++";
const char c2[] = "SAI GON";
//Kiểu số
const int a = 100;
const float f = 10.5f;
const double d = 10.5;